Οροπέδιο Λασιθίου
Ο αγροτικός πλούτος του οροπεδίου Λασιθίου απαιτούσε την ύπαρξη των απαραίτητων
παραδοσιακών παραγωγικών εκτάσεων για την επεξεργασία των προϊόντων που
παρήγαγε η εύφορη γη της περιοχής. Η γυμνή κορυφογραμμή στο βορειοδυτικό ύψωμα
του οροπεδίου που λέγεται «Αυχένας Αμπέλου», ήταν το σημαντικότερο “Μυλοτόπι”
όχι μόνο της ευρύτερης περιοχής του οροπεδίου αλλά και σε ολόκληρη την Κρήτη.
Στην κορυφογραμμή του λόφου που αναπτύσσεται με κατεύθυνση από βορειοανατολικά
προς νοτιοδυτικά, αναπτυσσόταν ένα ενιαίο σύστημα από 27 μονόκαιρους 27
ανεμόμυλους, οι οποίοι εκμεταλλεύονταν το εξαιρετικά ευνοϊκό αιολικό δυναμικό της
περιοχής με τους βορειοδυτικούς ανέμους. Η γυμνή κορυφογραμμή του λαιμού του
Αυχένα Αμπέλου πάνω στην οποία αναπτύσσονται οι μύλοι προσφέρει αφθονία
ασβεστόλιθων που χρησίμευαν ως πρώτη ύλη για την κατασκευή των μύλων. Σήμερα
υπάρχουν ίχνη από 24 από αυτούς με διαφορετικούς βαθμούς διατήρησης των δομικών
και μηχανικών τμημάτων τους. Το Οροπέδιο Λασιθίου βρίσκεται στην
περιφερειακή ενότητα Λασιθίου στην ανατολική Κρήτη. Από τη μεταρρύθμιση
του Καποδίστρια το 1997, είναι ένας δήμος του οποίου έδρα είναι το Τζερμιάδο και
το δεύτερο μεγαλύτερο χωριό ο Άγιος Γεώργιος. Το Οροπέδιο Λασιθίου είναι μια αρκετά
μεγάλη περιοχή. Είναι περίπου 70 χλμ. Αξιοθέατα στο Οροπέδιο Λασιθίου αποτελούν οι
παραδοσιακοί ανεμόμυλοι, το σπήλαιο Δίκταίον-Άντρου, το μοναστήρι της Κεράς
Καρδιώτισσας, η Μονή Βιδιάνης αλλά και το Φαράγγι Ρόζας.
Ανεμόμυλοι
Οι ανεμόμυλοι ήταν σημαντική πηγή ισχύος μέχρι και την Βιομηχανική Επανάσταση. Ο
πρώτος ανεμόμυλος σχεδιάστηκε από τον Ήρωνα τον 1ο αιώνα μ.Χ. Ήταν οριζονίου
άξονας περιστροφής και είχε τέσσερα φτερά. Γύρω στο 700 π.Χ. στη Μεσοποταμία και
την Κίνα αρχίζουν να χτίζουν ανεμόμυλους κατακόρυφου άξονα περιστροφής. Αυτούς
τους ανεμόμυλους έφεραν στην Ευρώπη καταρχήν οι Σταυροφόροι, μετά την Α’
Σταυροφορία και αργότερα οι εξερευνητές της Κίνας. Εξαπλώθηκαν σε ιβηρική και νότια
Ευρώπη. Αργότερα γύρω στο 1500 χρησιμοποιήθηκαν στην Ολλανδία ως μέρος του
αντιπλημμυρικού συστήματος της χώρας.
Χρησιμοποιούνταν κυρίως για λείανση αγροτικών προϊόντων και άντλησης υδάτων. Οι
ανεμόμυλοι, σύμφωνα με τα ιδιαίτερα κατασκευαστικά χαρακτηριστικά τους ταξινομούνται
σε οριζόντιους κάθετους σταθερούς πριονιστήρια, παραστάτες πυργόμυλους και
Αμερικανικού τύπου.Εξαιτίας της μεταβαλλόμενης κατεύθυνσης του ανέμου, οι πιο
αποτελεσματικό μύλοι ήταν αυτοί που είχαν την ικανότητα να περιστροφικής κίνησης για
να φέρνουν τα ιστία τους κόντρα στον άνεμο κάθε φορά. Στην περιοχή του δήμου
οροπεδίου Λασιθίου καθώς και στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Κρήτης η
εμφάνιση των μύλων έγινε από τη βυζαντινή περίοδο και αναπτύσσονται ευρέως στην
βενετσιάνικη περίοδο, λόγω της στρατηγικής θέσης της περιοχής για την καλλιέργεια
σιτηρών στο οροπέδιο. Οι περισσότεροι ανεμόμυλοι στο οροπέδιο είναι “Μονόκαιροι”,
δηλαδή ο άξονας περιστροφής είναι σταθερά προσανατολισμένος στην κυρίαρχη
κατεύθυνση του ανέμου.
Δίκταιον Αντρον
Το Δικταίο Άντρο βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του όρους Δίκτη στην Κρήτη, πάνω από
το χωριό Ψυχρό στο δήμο Λασιθίου στο Οροπέδιο Κρήτης σε υψόμετρο 1020 μ.
θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα διεθνώς γνωστά σπήλαια, με σπουδαίο μυθολογικό
και αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Εκεί η Ρέα, κρυμμένη από τη μανία του Κρόνου, γέννησε
τον Δία. Το σπήλαιο έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών Ελλήνων και ξένων
αρχαιολόγοι που κατά καιρούς έχουν ανασκάψει το εσωτερικό του. Νεολιθικά, Μινωικά,
Ύστερα Μινωικά, γεωμετρικά, αρχαϊκά, κλασικά, ελληνιστικά και ρωμαϊκά ευρήματα
αποδεικνύουν τη συνεχή του χρήση από τον άνθρωπο, κυρίως για λατρευτικούς
σκοπούς. Το σπήλαιο έχει έκταση 2.200 τμ και είναι επισκέψιμο. Το συνολικό
μήκος της τουριστικής διαδρομής είναι 250 μ. Στο εσωτερικό υπάρχει μια πλούσια
διακόσμηση από σταλακτίτες, σταλαγμίτες και μια γραφική λίμνη.
Μονή Κεράς Καρδιώτισσας
Το μοναστήρι της Κεράς Καρδιώτισσας είναι παλιό και ανήκει στην Κοινότητα Κεράς
Πεδιάδος, σε υψόμετρο 630 μ. και 49,6 χλμ από την κεντρική αρτηρία Ηρακλείου –
Οροπεδίου-Λασιθίου στους δυτικούς πρόποδες του λόφου Καρφί, σε μια κατάφυτη από
δέντρα κοιλάδα. Το 2011, 26 άτομα καταγράφηκαν. Ανήκει στην περιφέρεια της Ιεράς
Μητροπόλεως Πέτρας και Χερρονήσου. Γιορτάζει στις 8 Σεπτέμβρίου.
Μονή Βιδιανής
Η ιερά μονή Βιδιανής βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά του οροπεδίου Λασιθίου
Κρήτης κοντά στο χωριό Κάτω Μετόχι. Το μοναστήρι ιδρύθηκε γύρω στο 1850 από τον
μοναχό Μεθόδιο Περάκη αλλά θεωρείται ότι κτίστηκε πάνω στα ερείπια παλαιότερου
μοναστηριού.
Το Φαράγγι τη Ρόζας
Το φαράγγι της Ρόζας είναι ένα παρακλάδι του φαραγγιού της Αμπέλου. Ξεκινά από ένα
σημείο δίπλα σε αγροτικό δρόμο που διασχίζει το φαράγγι της Αμπέλου και με
κατεύθυνση ανατολικά-νοτιοανατολικά, οδηγεί στην Κερά. Η κλίση της κοίτης του
φαραγγιού είναι πολύ μεγάλη, αλλά μπορεί να έχει μονοπάτι για ορειβασία. Επίσης, οι
πλαγιές του είναι εντυπωσιακά υψωμένες, με τους εμφανείς γεωλογικούς σχηματισμούς,
που τραβούν το βλέμμα του επισκέπτη και την ιδιαίτερη ομορφιά που παρουσιάζουν.
Πανοραμική θέα στο Οροπέδιο Λασιθίου
Ανεμόμυλοι στο οροπέδιο Λασιθίου
